Večernje na Veliki Petak po tradiciji Svetouspenskog hrama u Pančevu
Večernje na Veliki Petak u Svetouspenskom hramu – tradicija koja se u Pančevu neguje od 1887. godine.
Veliki petak
Veliki Petak u hrišćanskom kalendaru predstavlja najtužniji dan, kada se vernici molitveno sećaju stradanja i smrti Gospoda Isusa Hrista. Upravo tog dana, u pančevačkom Svetouspenskom hramu, održava se Večernje sa iznošenjem plaštanice – služba koja spaja duboku duhovnost, snažnu emociju i muzičko nasleđe. Ova služba je postala ne samo verski, već i muzičko-kulturni događaj koji svedoči o snažnoj vezi Pančeva sa duhovnim nasleđem Srpske pravoslavne crkve.
Istorijat službe i počeci muzičke tradicije
Tradicija posebnog večernjeg bogosluženja uz učešće Pančevačkog srpskog crkvenog pevačkog društva (PSCPD) započela je još 1887. godine. Inicijativom prote Vase Živkovića i tadašnjeg dirigenta Dimitrija Mite Topalovića, uz saglasnost sveštenstva Svetouspenskog hrama, ustanovljen je običaj da hor pre i posle večernje službe izvodi duhovne kompozicije, dok sveštenstvo čita molitve, koje svojom sadržinom i umetničkim izrazom pojačavaju doživljaj Hristovog stradanja.
Ovaj koncept, koji je tada nazivan „Koncertna produkcija“, ubrzo je postao nezaobilazan deo Večernje Službe na Veliki Petak u Svetouspenskom hramu u Pančevu. Topalovićeva vizija bila je da se uz molitve izvode i kompozicije koje, iako nisu propisane Tipikom, doprinose atmosferi i unutrašnjem doživljaju najtužnijeg dana u hrišćanskoj godini.
Svetouspenski hram, PSCPD, Liturgija 2021
Umetnički i duhovni značaj
Odabrane kompozicije, pažljivo uvođene kroz decenije od strane različitih dirigenata, izvode se na crkvenoslovenskom jeziku i predstavljaju spoj duhovne dubine i muzičke složenosti. Njihovo izvođenje zahteva veliku pevačku zrelost i iskustvo, ali istovremeno omogućava duboko liturgijsko i emotivno proživljavanje stradanja Hristovog.
Posebnost ove službe ogleda se i u poretku: tek nakon što se izvedu sve kompozicije, sledi celivanje plaštanice, prvo od strane sveštenika, a zatim i vernika. Ovaj momenat je zapravo i vrhunac službe, koji posle muzičko-molitvenog dela, pojačava pobožno osećanje svih prisutnih.
Kontinuitet i razvoj kroz vekove
Sedamdesetih godina XX veka, zahvaljujući Dimitriju Stefanoviću, koncertna tradicija je obnovljena i sačuvana od zaborava. Studijski hor Muzikološkog instituta iz Beograda je tada pojačavao već ostareli sastav PSCPD-a, doprinoseći očuvanju visoke umetničke vrednosti službe.
Od 2007. godine, pod dirigentskim vođstvom mr Vere Carine, društvo ponovo izvodi ovaj svečani program na Veliki Petak, nastavljajući misiju svojih prethodnika i obnavljajući duhovnu i kulturnu nit koja povezuje generacije Pančevaca sa ovim izuzetnim događajem.
Zbornik i zvučni zapis kao svedočanstvo tradicije
U nastojanju da se sačuva i prenese izuzetna muzička i duhovna baština „Koncertne produkcije“ Večernjeg na Veliki Petak, Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo je 2010. godine objavilo notni zbornik i zvučno izdanje pod naslovom Večernje na Veliki Petak po tradiciji Svetouspenskog hrama u Pančevu. Priređivač i urednik ovog izdanja je mr Vera Carina, dugogodišnji dirigent i čuvar muzičkog nasleđa Društva. Ovo izdanje predstavlja dragoceni dokument jedne tradicije, koja se u Pančevu neguje više od jednog veka. Zbornik ne samo da beleži repertoar izvođenih kompozicija, već i svedoči o umetničkom i duhovnom naporu da se bogosluženje Velikog petka sačuva u svom autentičnom obliku za buduće generacije.
Svetouspenski hram, PSCPD, Liturgija 2021
Vanvremenski značaj i internacionalni domet
Ovaj specifičan oblik večernje službe nema pandan ni u Srbiji ni van njenih granica. Vremenom je postao prepoznatljiv kao duhovni i kulturni događaj ne samo za Pančevo, već i za čitavu Vojvodinu, Beograd i druga mesta u Srbiji.
O značaju koji ova služba ima, ne samo za vernike i članove Pančevačkog srpskog crkvenog pevačkog društva, svedoči i prisustvo pevača iz drugih horova i gradova, kao i vernika koji iz različitih krajeva Vojvodine i Srbije dolaze u Pančevo, da bi svojim učešćem i molitvenim prisustvom, uveličali ovaj svečani događaj.
PSCPD je koncertno izveo Veliki Petak i na međunarodnim nastupima u Beču, Salcburgu (Austrija) i Grodnom u Belorusiji, predstavljajući srpsku duhovnu muziku u punom sjaju. Nedavno je pripremljena i brošura sa poretkom službe i prevodima svih kompozicija, čime se dodatno olakšava razumevanje i učešće vernika u ovom duboko molitvenom doživljaju.
Duhovna i umetnička nit koja povezuje generacije
Večernje na Veliki Petak po tradiciji Svetouspenskog hrama u Pančevu, u izvođenju Pančevačkog srpskog crkvenog pevačkog društva, predstavlja trajno svedočanstvo spoja vere, kulture i muzičkog nasleđa.
Ova služba nije samo obred – ona je izraz vekovne predanosti, duhovne zrelosti i lepote koja nastaje kada se molitva i muzika sjedine u slavu stradanja i ljubavi Gospoda Isusa Hrista.
Večernjem na Veliki Petak, Pančevo daje pečat jednoj tradiciji koja prevazilazi lokalne okvire i postaje svedočanstvo srpske duhovne i muzičke kulture.
Ukoliko prepoznajete značaj koji Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo ima za očuvanje muzičke, duhovne i kulturne baštine, pozivamo vas da podržite naš rad. Svaka podrška — bilo prisustvom na koncertima, donacijom, ili dolaskom na Liturgije nedeljom u Svetouspenski hram, gde možete da nas redovno čujete— doprinosi da tradicija duga 187 godina nastavi da živi. Takođe, možete da nam pomognete i time što ćete podeliti informacije o našem radu na društvenim mrežama, i tako proširiti glas o vrednosti koju negujemo.
Više informacija o mogućnostima za donacije i podršku dostupno je na stranici: Donacije Pančevačkom srpskom crkvenom pevačkom društvu .